Trịch thượng là gì? Có lẽ ai trong chúng ta cũng từng gặp phải hoặc chính mình đã vô tình thể hiện thái độ này. Nó giống như một bức tường vô hình ngăn cách con người với con người, gieo rắc sự khó chịu và bất hòa. Bài viết này sẽ cùng bạn đi sâu tìm hiểu về trịch thượng, phân tích nguồn gốc của nó, đồng thời tìm kiếm giải pháp từ góc nhìn của Phật giáo, giúp chúng ta nuôi dưỡng lòng khiêm tốn và xây dựng những mối quan hệ tốt đẹp hơn.
Trịch thượng là gì?
Trịch thượng là thái độ tự cho mình ở vị trí cao hơn, khinh thường và xem nhẹ người khác. Người trịch thượng thường tỏ ra kiêu ngạo, ngạo mạn, coi thường ý kiến và cảm xúc của người khác, nói năng và hành xử theo cách thiếu tôn trọng với những người họ cho là “dưới” mình.
Trịch thượng là một tính cách không tốt, nó có thể gây ra những hậu quả tiêu cực như làm mất lòng người khác, tạo ra mâu thuẫn và xung đột, và trong những trường hợp nghiêm trọng, có thể dẫn đến bạo lực.
Nguồn gốc của thái độ trịch thượng
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thái độ trịch thượng. Có thể là do hoàn cảnh sống, do sự giáo dục, hoặc cũng có thể là do những tổn thương trong quá khứ. Một số người trịch thượng vì họ cảm thấy bất an và tự ti, nên họ dùng thái độ kiêu ngạo để che giấu những điểm yếu của mình. Một số khác lại trịch thượng vì họ đã đạt được một số thành công nhất định và cho rằng mình xứng đáng được đối xử đặc biệt.
3 biểu hiện của người trịch thượng
Một số biểu hiện của thái độ trịch thượng bao gồm:
- Ngôn ngữ cơ thể: Thường nhìn xuống người khác, ít giao tiếp bằng mắt, khoanh tay trước ngực, nhíu mày, biểu lộ sự không hài lòng.
- Lời nói: Sử dụng ngôn ngữ mang tính chất ra lệnh, chỉ trích, châm chọc, mỉa mai, hoặc ngắt lời người khác khi họ đang nói.
- Hành động: Không lắng nghe ý kiến của người khác, phớt lờ hoặc xem nhẹ cảm xúc của họ, đưa ra quyết định mà không tham khảo ý kiến của những người liên quan.
Tác hại của trịch thượng
Trịch thượng gây ra nhiều tác hại, cả cho bản thân người trịch thượng lẫn những người xung quanh. Với bản thân, trịch thượng khiến họ khó hòa nhập, khó xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp. Với những người xung quanh, trịch thượng khiến họ cảm thấy bị tổn thương, bị xem thường, dẫn đến sự xa lánh, khó chịu.
Cách nhận biết trịch thượng trong cuộc sống
Dưới đây là một số dạng hiển thị cụ thể của trạng thái trịch thượng trong cuộc sống:
- Trong giao tiếp: Sử dụng những từ ngữ khinh bỉ và xúc phạm như “ngu ngốc”, “ngốc nghếch”, “nhà quê”,… Đối xử với người khác như trẻ con cần được hướng dẫn.
- Ngắt lời người khác, không cho họ hoàn thành ý kiến của mình.
- Bất quan tâm đến cảm xúc của người khác và nói những lời gây tổn thương.
- Trong công việc: Tự cho mình là giỏi nhất, không học hỏi từ người khác. Không tôn trọng cấp dưới và coi thường ý kiến của họ. Tránh trách nhiệm và đổ lỗi cho người khác khi mắc lỗi. Không chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm với người khác.
- Trong mối quan hệ tình yêu: Coi thường người yêu và cho rằng mình cao hơn họ. Thiếu sự tôn trọng và không quan tâm đến cảm xúc của người yêu. Thường so sánh người yêu với người khác. Thiếu lòng tin đối với người yêu.
Điều này chỉ ra rằng trạng thái trịch thượng không có lợi cho mọi người và có thể gây ra những hậu quả tiêu cực trong các mối quan hệ và tương tác xã hội.
7 cách đối phó với những người thói trịch thượng
Người trịch thượng, với thái độ tự cho mình là trên hết, thường gây khó chịu và làm phức tạp các mối quan hệ. Vậy làm thế nào để đối phó với họ một cách hiệu quả? Trong phần này SEO Tâm Linh sẽ cung cấp một số chiến lược để bạn tự tin hơn khi giao tiếp với những người có tính cách này.
- Giữ Bình Tĩnh và Kiên Định: Trước thái độ trịch thượng, phản ứng đầu tiên của nhiều người thường là tức giận hoặc cảm thấy bị xúc phạm. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải giữ bình tĩnh. Hít thở sâu và nhắc nhở bản thân rằng hành vi của họ phản ánh tính cách của họ, chứ không phải giá trị của bạn. Sự kiên định và điềm tĩnh sẽ giúp bạn kiểm soát cuộc trò chuyện và tránh để cảm xúc lấn át.
- Rõ Ràng và Quyết Đoán: Đừng ngần ngại nói rõ quan điểm và cảm xúc của bạn một cách thẳng thắn, nhưng vẫn lịch sự. Nếu họ ngắt lời hoặc xem nhẹ ý kiến của bạn, hãy nhẹ nhàng nhưng kiên quyết nhắc nhở họ rằng bạn chưa nói xong. Ví dụ, bạn có thể nói: “Tôi hiểu quan điểm của anh/chị, nhưng tôi cũng muốn chia sẻ ý kiến của mình.”
- Ngôn Ngữ Cơ Thể: Ngôn ngữ cơ thể đóng vai trò quan trọng trong giao tiếp. Hãy giữ tư thế thẳng, giao tiếp bằng mắt tự nhiên và tránh những cử chỉ thể hiện sự phòng thủ hoặc tức giận như khoanh tay, nhíu mày. Điều này giúp bạn thể hiện sự tự tin và kiểm soát tình huống.
- Lắng Nghe Tích Cực và Thấu Hiểu: Mặc dù khó, hãy cố gắng lắng nghe tích cực những gì họ nói và đặt mình vào vị trí của họ. Đôi khi, thái độ trịch thượng xuất phát từ sự bất an hoặc tự ti. Việc thấu hiểu nguyên nhân có thể giúp bạn phản ứng một cách phù hợp và tìm ra cách giao tiếp hiệu quả hơn.
- Đặt Ranh Giới Rõ Ràng: Nếu hành vi trịch thượng tiếp diễn và ảnh hưởng tiêu cực đến bạn, hãy đặt ra ranh giới rõ ràng. Cho họ biết bạn không chấp nhận cách cư xử đó và sẽ hạn chế tiếp xúc nếu họ không thay đổi. Ví dụ: “Tôi không thoải mái khi anh/chị nói chuyện với tôi như vậy. Nếu điều này tiếp diễn, tôi sẽ phải hạn chế giao tiếp với anh/chị.”
- Tìm Kiếm Sự Hỗ Trợ: Trong môi trường công sở, nếu bạn gặp khó khăn với sếp hoặc đồng nghiệp trịch thượng, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ từ bộ phận nhân sự hoặc cấp quản lý cao hơn. Họ có thể đưa ra lời khuyên hoặc can thiệp để giải quyết tình huống.
- Chấp Nhận và Buông Bỏ: Cuối cùng, hãy học cách chấp nhận rằng bạn không thể thay đổi người khác. Tập trung vào việc kiểm soát phản ứng của bản thân và bảo vệ sức khỏe tinh thần của mình. Nếu không thể thay đổi tình hình, hãy cân nhắc việc giảm thiểu tiếp xúc hoặc rời khỏi môi trường đó.
Phật giáo đời sống: khiêm tốn trong mắt Đức Phật
Trong Phật giáo, trịch thượng được xem là một phiền não, xuất phát từ tâm kiêu mạn, ngã mạn. Người trịch thượng thường bám chấp vào cái “tôi”, cho rằng mình hơn người, không thấy được sự bình đẳng của tất cả chúng sinh. Phật giáo khuyến khích sự khiêm tốn, tôn trọng và bình đẳng. Việc thực hành chánh niệm, quán chiếu về bản chất vô thường của vạn vật, cũng như nuôi dưỡng lòng từ bi có thể giúp hóa giải tâm trịch thượng.
Phật giáo không chỉ là một tôn giáo, mà còn là một lối sống. Những lời dạy của Đức Phật có thể được áp dụng vào mọi khía cạnh của cuộc sống, từ cách chúng ta đối xử với bản thân, với gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, cho đến cách chúng ta nhìn nhận thế giới xung quanh. Sống theo Phật không có nghĩa là phải xuất gia, mà là sống với lòng từ bi, trí tuệ và khiêm tốn ngay giữa cuộc đời.
Chẳng hạn, khi chúng ta gặp khó khăn trong công việc, thay vì đổ lỗi cho người khác, hãy nhìn lại bản thân, xem mình đã làm gì chưa đúng và học hỏi từ những sai lầm đó. Khi chúng ta đạt được thành công, thay vì khoe khoang, hãy chia sẻ niềm vui với những người xung quanh và biết ơn những người đã giúp đỡ mình. Đó chính là cách chúng ta áp dụng lời Phật dạy vào cuộc sống hàng ngày.
Trịch thượng hay trịnh thượng? Từ nào đúng nghĩa?
Cả hai cách viết đều đúng, nhưng “trịch thượng” là cách viết chính xác hơn.
Theo Từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học Việt Nam, “trịch thượng” là tính từ, có nghĩa là “ra oai, làm ra vẻ cao sang, khinh người khác”. Cách viết này được sử dụng phổ biến hơn trong văn viết và cả văn nói.
“Trịnh thượng” là cách viết theo âm Hán Việt, nhưng không được sử dụng phổ biến như “trịch thượng”.
Ví dụ:
- Ông ta là một người trịch thượng, luôn coi thường người khác.
- Thái độ trịch thượng của cô ấy khiến mọi người đều khó chịu.
Trịch thượng là một thái độ tiêu cực cần được khắc phục. Bằng việc học hỏi và thực hành lời Phật dạy về sự khiêm tốn, chúng ta có thể xây dựng một cuộc sống an yên và hạnh phúc hơn, đồng thời góp phần xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn. Hãy mở lòng, đón nhận và trân trọng những giá trị của mỗi người, bởi vì mỗi chúng ta đều là một phần không thể thiếu của vũ trụ này.